این روزها نمایشگاه دوسالانه کاریکاتور در تهران برپاست. دیروز برای بازدید رفته بودم. کاریکاتورهای ارسالی در سه بخش تنظیم شده بودند: آزاد، چهره‌های سینمایی و سالمندان. در بخش چهره‌های سینمایی، ایرانی‌ها خیلی کار ارائه کرده بودند، اما آن‌ها هم چهره هنرپیشه‌های خارجی را کشیده بودند. اهالی سینمای ایران نه در میان کاریکاتور خارجی‌ها بود و نه کاریکاتوریست‌های ایرانی به آن توجه کرده بودند.

در بخش سالمندان که موضوع جشنواره بود، کارهای قشنگی فرستاده شده بود. در مجموع نگاه کاریکاتوریست‌های خارجی به سالمندان خیلی امیدبخش‌تر از نگاه ایرانیان است. نیمه پر لیوان سالمندی مورد توجه خارجی‌هاست و نیمه خالی لیوان، با سمبل عزرائیل، در خیلی از کارتون‌های ایرانی دیده می‌شود. این تفاوت در رفتار شهروندی هم مشاهده می‌شود؛ خیلی از خانم‌ها و آقایان کشورهایی مثل ما تا به میان‌سالی می‌رسند، واقعاً به انتظار عزرائیل می‌نشینند. این روند در اروپا و آمریکا و خیلی جاهای دیگر وجود ندارد. گاهی خانم‌های حول و حوش ۸۰ سال آرایشی می‌کنند که جوانان آن را در این سر دنیا سبک می‌دانند.

در میان ایرانیان، کاریکاتور رشد خوبی داشته است. واقعاً هنر دشواری است؛ گویا ترکیبی از سیاستمدار، نقاش و طنزپرداز است. در نقاشی، دقت در چهره‌آرایی کافی است، در سیاست شیوه و محتوای بیان مهم است، ولی کاریکاتوریست یک سیاستمدار نقاش و طنزپرداز است، حتی آن‌هایی که کارتون سیاسی ارائه نمی‌کنند. کاریکاتور علاوه بر نقش باید پیام هم داشته باشد و آن پیام نباید از طنز خالی باشد. کاریکاتوریست‌های ژورنالیستی ایران تعدادشان زیاد نیستند. تولید حجم انبوه کاریکاتور کار دشوارتری است، ولی کاریکاتوریست‌های نمایشگاهی که طبیعتاً کار کمتری ارائه می‌دهند، فراوانند.

نیک‌آهنگ کوثر، که واقعاً جای او در مطبوعات ایران خالی است، از پرکارترین و موفق‌ترین کاریکاتوریست‌های ژورنالیستی این مرز و بوم است که متأسفانه در این نمایشگاه کار ارائه نداده بود. متأسفانه این‌ها، مثل مطبوعاتی‌ها و یا سینماگران، انجمن صنفی یا مراکز غیر دولتی مشابه ندارند و فقط خانه کاریکاتور هست که آن هم وابسته به دولت است.

در میان کاریکاتوریست‌های ایرانی که کار ارائه کرده بودند، به ندرت امضای خانم‌ها دیده می‌شد. نمی‌دانم خانم‌ها در این حوزه فعال نشده‌اند یا مثل همیشه حقشان نادیده گرفته شده است. غرفه کوچکی هم برای مجلات و سایت‌های کارتونی وجود داشت. دوست خوبم هادی حیدری با سایت معروف «هادی تونز» که هر شب جدیدترین تصاویر و مطالبش را در مسنجر هم ارسال می‌کند، آنجا بود و توضیحات خوبی داد. گل‌آقا و کیهان کاریکاتور هم حضور داشتند. تا ببینیم در ۱۵ آذر چه کاریکاتوری و از چه کشوری اول می‌شود.